Wyłączenie jednego ze wspólników – kodeks spółek handlowych przewiduje taką możliwość w przypadku spółki z o.o., na wniosek pozostałych wspólników. W celu ochrony interesów wszystkich udziałowców, wyłączenie nie może nastąpić przez „widzimisię” pozostałych członków spółki. Kiedy zatem można wykluczyć wspólnika z dalszych działań firmy?

Kto może wystąpić z żądaniem o wyłączenie wspólnika?

Zgodnie z art. 266 Kodeksu spółek handlowych z powództwem o wyłączenie wspólnika mogą wystąpić wszyscy pozostali wspólnicy, jeżeli ich udziały w kapitale zakładowym stanowią łącznie więcej niż połowę całego kapitału. Przepisy przewidują również możliwość przyznawania takich uprawnień tylko części udziałowców, jeżeli ich łączny kapitał wynosi więcej niż połowę. Musi to być jednak jasno określone w umowie, a wspólnicy mają obowiązek wystąpienia przeciwko wszystkim pozostałym.

Jak powinien wyglądać wniosek?

Kiedy mamy już zrzeszonych wszystkich wspólników będących powodami, czas zająć się samym wnioskiem. Powództwo należy złożyć do odpowiedniego dla siedziby spółki sądu okręgowego. Sprawa będzie rozpatrywana w trybie postępowania procesowego gospodarczego i wszczęta zostanie pozwem. Warunkiem wyłączenia wspólnika jest określenie obiektywnych „ważnych przyczyn”. Stąd decyzja poddawana jest kontroli sądowej. W myśli art. 266 k.s.h. za ważne przyczyny uważa się m.in.:

• działanie na szkodę spółki,
• prowadzenie działalności konkurencyjnej,
• brak możliwości współdziałania i podejmowania uchwał poprzez nagminną nieobecność na zgromadzeniach wspólników,
• niemożność współdziałania wynikająca z relacji interpersonalnych pomiędzy wspólnikami,
• niewywiązywanie się ze zobowiązań określonych umową spółki,
• ciężka choroba wspólnika,
• przyczyny wskazane w umowie spółki, jednak tych sąd nie ma obowiązku brania pod uwagę.

Co dzieje się z wyłączonym wspólnikiem i jego udziałami?

Udziały wspólnika, którego dotyczy pozew muszą zostać przejęte przez pozostałych wspólników lub przez osoby trzecie za cenę ustaloną przez sąd na dzień doręczenia pozwu. Sąd wyznacza termin w jakim należy dokonać nabycia udziałów, w trakcie którego naliczane są odsetki. W tym czasie wspólnik nadal posiada swój status w spółce. Dopiero w momencie przejęcia, wspólnik traci go na mocy prawomocnego wyroku. W tej sytuacji wnioskodawcy mogą wystąpić o zabezpieczenie powództwa z uzasadnionych przyczyn na podstawie art. 730 Kodeksu postępowania cywilnego. Sąd może zawiesić wspólnika spółki na czas trwania postępowania oraz w sposób wskazany przez powoda (np. zawieszenie wszystkich lub części praw udziałowych).

Z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu o wyłączeniu wspólnika, traci on status wspólnika spółki, wszystkie udziały, prawa osobiste i udziałowe związane ze statusem wspólnika, jak również obowiązki wobec spółki.

Ważne! Wspólnik otrzymuje status wyłączonego od dnia wniesienia pozwu, a nie uprawomocnienia wyroku. Oznacza to, że wszystkie świadczenia pobierane z tytułu wspólnika po uznaniu go za wyłączonego ze spółki, są mu nienależne i wspólnik ma obowiązek ich zwrotu zgodnie z przepisami o bezpodstawnym wzbogaceniu. Nie ma to jednak wpływu na uprawnienia korporacyjne, czyli np. prawo głosu i udziału w zgromadzeniach w tym czasie.

Jeżeli zdarzy się, że w wyznaczonym przez sąd terminie, kwota przejęcia udziałów nie zostanie uiszczona przez powodów bądź osoby trzecie, wyłączenie staje się bezskuteczne. Ponadto, wspólnikowi przysługuje prawo do roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z próby wykluczenia go wobec pozostałych wspólników. Szkodą jest w tym przypadku rzeczywisty uszczerbek majątkowy oraz utrata korzyści, jakie wykluczony wspólnik mógłby uzyskać, gdyby wyłączenie nie okazało się bezskuteczne.