Kodeks spółek handlowych przewiduje (w konkretnych przypadkach) możliwość pozbawienia spółki kapitałowej bytu prawnego. Odróżnia od siebie jednak dwa zasadnicze pojęcia – likwidacja i rozwiązanie spółki kapitałowej. W niniejszym artykule postaramy się przedstawić powyższe terminy oraz przedstawić przebieg likwidacji i rozwiązania spółek kapitałowych.

Rozwiązanie i likwidacja spółki kapitałowej  jest spowodowane różnymi czynnikami, takimi jak wola wspólników, konkretne zdarzenie, zewnętrza interwencja lub orzeczenie sądu. Rozwiązanie spółki poprzedzone jest procesem likwidacji lub – w określonych przypadkach – postępowaniem upadłościowym.

Likwidację kodeks spółek handlowych określa jako proces poprzedzający rozwiązanie spółki, podczas którego dochodzi do zakończenia bieżących spraw spółki (np. poprzez  spieniężenie majątku spółki i ewentualny jego podział między wspólników).

Likwidacja jest postępowaniem obowiązkowym, nie musi to jednak być równoznaczne z rozwiązaniem spółki. Wspólnicy mają moc twórczą, aby jednomyślną uchwałą wprowadzić zmiany w umowie spółki tak, aby zapobiec jej rozwiązaniu. Rozwiązanie jest równoznaczne z wykreśleniem spółki z rejestru KRS.

Likwidacja nie jest przeprowadzana:

• Gdy rozwiązanie spółki zostało poprzedzone postępowaniem upadłościowym,
• W przypadku spółek w organizacji, gdy spółka ta jest w stanie dokonać natychmiastowego zwrotu wniesionych wkładów lub pokryć wierzytelności osób trzecich,
• Gdy rozwiązanie oraz wykreślenie spółki z rejestru jest wynikiem fuzji lub podziału spółki.

Rozwiązanie i likwidacja spółki z o.o.

Przyczyny rozwiązania spółki z o.o.

Do rozwiązania spółki zachodzi w okolicznościach określonych w art. 270 i art. 271 ksh:

• zajdą przyczyny przewidziane w umowie spółki;
• podjęta została uchwała zgromadzenia wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę (stwierdzona protokołem notarialnym pod rygorem nieważności),
• ogłoszono upadłość spółki,
• zajdą inne przewidziane prawem przyczyny.

Wymienione w ostatnim punkcie nieskonkretyzowane powody określone  zostały, w   art. 493 § 1 k.s.h. i 530 § 1 k.s.h.:

• rozwiązanie w wyniku przejęcia spółki (spółka przejmowana);
• rozwiązanie w wyniku połączenia (spółki łączące się w toku tworzenia się nowej spółki)
• rozwiązanie w wyniku podziału (spółka dzielona).

Faktyczne zakończenie funkcjonowania spółki może nastąpić również po  przeprowadzeniu postępowania upadłościowego zakończonego ogłoszeniem upadłości.

Warto pamiętać, że spółka, która widnieje w rejestrze min. 5 lat, nie może być rozwiązana. O tym będzie rozstrzygał sąd rejonowy na wiosek osoby mającej interes prawny lub po przeprowadzeniu rozprawy.

Sąd może orzec rozwiązanie spółki, jeśli:

• zgodnie z art. 271 pkt 1. – wspólnik albo członek organów spółki wystąpił z wnioskiem o rozwiązanie spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe lub pojawiły się inne powody wywołane stosunkami spółki (np. nieporozumienia między wspólnikami, które uniemożliwiają prowadzenie spółki),
• zgodnie z art. 271 pkt 2. – działalność spółki naruszająca prawo zagraża interesowi publicznemu – na żądanie oznaczonego w odrębnej ustawie organu państwowego

Likwidacja spółki z o.o.

Likwidacja rozpoczyna się w dniu uprawomocnienia się orzeczenia sądu o rozwiązanie spółki, podjęciu uchwały przez wspólników lub zaistnienia innego powodu jej rozwiązania. Podczas tego procesu do nazwy spółki dodaje się oznaczenie ,,w likwidacji”. Spółka zachowuje nadal jednak osobowość prawną.

Podczas likwidacji spółka nie może być reprezentowana przez zarząd, wygasają również wszystkie prokury. Nie można również wypłacać wspólnikom zysków lub dzielić majątku spółki, dopóki nie zostaną spłacone wszystkie zobowiązania.

Likwidatorzy

Kodeks spółek handlowych nakłada obowiązek wyznaczenia przynajmniej jednego likwidatora, który pełni funkcję zarządcy, prowadzi sprawy spółki i reprezentuje ją na zewnątrz. Likwidatorami są członkowie zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Do obowiązków likwidatora należy zgłoszenie wniosku o likwidację spółki do właściwego sądu rejestrowego. Wniosek taki powinien zawierać:

• otwarcie likwidacji,
• nazwiska, imiona i adresy likwidatorów,
• zatwierdzony uprzednio podjętą uchwałą sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów,
• złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów likwidatorów.

Kolejnym krokiem likwidatora jest dokonanie ogłoszenia o  o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Następnie likwidator wzywa wszystkich wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie trzech miesięcy od dnia, w którym została zgłoszona likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Gdy wszystkie konieczne czynności postępowania likwidacyjnego zostaną wykonane i spółka została wykreślona z KRS, likwidator ma obowiązek zawiadomić o tym właściwy urząd skarbowy, przekazując odpis sprawozdania likwidacyjnego.

Rozwiązanie i likwidacja spółki akcyjnej

Przyczyny rozwiązania spółki akcyjnej

Kodeks spółek handlowych podaje następujące możliwe przyczyny rozwiązania spółki akcyjnej:

• jeśli doszło do zdarzeń określonych w umowie spółki (np. strata przekroczyła daną część kapitału zakładowego),
• poprzez uchwałę walnego zgromadzenia akcjonariuszy o rozwiązaniu spółki,
• poprzez ogłoszenie upadłości spółki,
• ze względu na inne przyczyny niesprecyzowane artykułem.

Sąd rejestrowy może orzec o rozwiązaniu spółki wpisanej do rejestru, jeśli:

• umowa spółki nie została zawarta,
• określony w umowie przedmiot działalności spółki jest sprzeczny z prawem,
• umowa nie zawiera postanowień dotyczących firmy, przedmiotu działalności spółki, kapitału zakładowego lub wkładów,
• wszystkie osoby zawierające umowę spółki nie miały zdolności do czynności prawnych w chwili podpisywania umowy.

Podobnie jak w przypadku spółki z o.o., sąd nie może zadecydować o rozwiązaniu spółki, jeśli została ona wpisana do rejestru 5 lat temu.

Aby zapobiec rozwiązaniu spółki, akcjonariusze mogą powziąć uchwałę większością trzech czwartych głosów przy obecności co najmniej połowy kapitału zakładowego. Uchwała ta musi jednak powstać po wystąpieniu powstaniu okoliczności, która przyczynia się do rozwiązania spółki, oraz nie później niż do dnia złożenia wniosku o wykreślenie spółki z rejestru.

Likwidacja spółki akcyjnej

Otwarcie likwidacji rozpoczyna się w momencie uprawomocnienia się sądowego orzeczenia o rozwiązaniu spółki, podjęciu uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy lub pojawienia się innej przyczyny.

Podobnie jak w przypadku spółki z o.o., spółka akcyjna również podczas likwidacji otrzymuje człon ,,w likwidacji”.

Likwidatorzy

Analogiczne jak w spółce z o.o., likwidatorami są członkowie zarządu spółki.  O składzie grupy likwidatorów decydować mogą również  akcjonariusze reprezentujący co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego. Prawo do wszelkich czynności w zmianie liczby likwidatorów ma również sąd rejestrowy. Na likwidatorach wewnętrznych leży obowiązek stosowania się do uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy.

Na likwidatorach ciąży również obowiązek zgłoszenia otwarcia postępowania likwidacyjnego do sądu rejestrowego, zawierającego nazwiska, imiona oraz adresy likwidatorów. Do zgłoszenia muszą dołączyć poświadczone notarialnie wzory podpisów oraz formularzu KRS-Z61,do którego należy załączyć:

• formularz KRS-ZR „Likwidator, zarządca, przedstawiciel/reprezentant upadłego” w celu wpisania informacji o likwidatorach,
• formularz KRS-ZK „Zmiana – organy podmiotu/Wspólnicy uprawnieni do reprezentowania spółki” w celu wykreślenia organu reprezentacji i osób wchodzących w jego skład lub wspólników uprawnionych do reprezentowania spółki oraz sposobu reprezentacji,
• formularz KRS-ZL „Zmiana – prokurenci, pełnomocnicy spółdzielni, przedsiębiorstwa państwowego, jednostki badawczo-rozwojowej” w celu wykreślenia prokurentów.

Od tego wniosku trzeba również uiścić opłatę sądową w kwocie 400 zł oraz opłatę z tytułu ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym w kwocie 250 zł.

 Po zakończeniu likwidacji walne zgromadzenie akcjonariuszy ma obowiązek zatwierdzić sprawozdanie finansowe na dzień poprzedzający podział między akcjonariuszy majątku pozostałego o zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli. Likwidatorzy ogłaszają sprawozdanie w siedzibie spółki, następnie  przedstawiają je sądowi rejestrowemu, wnosząc równocześnie wniosek o wykreślenie spółki z rejestru.

Rozwiązanie spółki następuje w momencie wykreślenia spółki z rejestru.