Zarząd, wspólnik, udziałowiec, wspólnik mniejszościowy – czy to się czymś różni? Jak najbardziej. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością charakteryzuje obowiązująca w nich hierarchia. Najczęściej mówi się po prostu o wspólnikach, ale jakie są prawa wspólników sp. z.o.o. i jaka właściwie jest ich rola? Wspólniku, znaj swoje prawa!

Zacznijmy od definicji. Wspólnik w spółce z o.o. jest właścicielem jej udziałów. Stąd często możemy spotkać się z określeniem udziałowiec. Jest to dokładnie ta sama osoba. W zależności od ilości (wartości) udziałów, wyróżnić możemy wspólników mniejszościowych. Na podstawie art. 174 § 1 Kodeksu spółek handlowych wszyscy wspólnicy, niezależnie od udziałów, mają równe obowiązki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.  Prawa wspólników sp. z.o.o. również są równe. Liczba udziałów przekłada się na liczbę głosów, jaką dysponuje dany wspólnik podczas zgromadzenia wspólników.

Umowa spółki może określać uprzywilejowanie udziałów oraz jego zakres. Poza tym w umowie mogą zostać przewidziane przywileje osobiste – dotyczące samego wspólnika.

Wspólnik może być jednocześnie członkiem zarządu, ale nie ma takiego obowiązku. Nawet w przypadku, gdy jest jedynym wspólnikiem. Członkiem zarządu bowiem może być zupełnie inna niezwiązana z udziałami osoba. Korzyścią wynikającą z bycia poza zarządem jest z pewnością brak odpowiedzialności finansowej za zobowiązania spółki.  Za długi odpowiada swoim majątkiem spółka jako osobowość prawna, a w przypadku braku efektów prowadzonej przeciwko spółce egzekucji – zarząd.

Nie obędzie się oczywiście bez wyjątków. W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji (etap pomiędzy zawarciem umowy a wpisaniem spółki do rejestru), za jej zobowiązania solidarnie odpowiada spółka, wspólnicy oraz zarząd/pełnomocnik. Odpowiedzialność wspólników ogranicza się do ilości zadeklarowanych udziałów.

Jeżeli w czasie działania spółki w organizacji wynikną zaległości podatkowe wobec fiskusa, a egzekucja wobec spółki jest bezskuteczna, wspólnicy mogą odpowiedzieć całym swoim majątkiem. Ma to miejsce w przypadku, gdy nie został powołany zarząd ani pełnomocnik. Zaległości rozkładane są solidarnie pomiędzy spółkę a udziałowców. Wyjściem z sytuacji może okazać się ogłoszenie upadłości spółki.

Zasady działania spółki z o.o. reguluje obszerny Kodeks spółek handlowych (link na dole strony). Poniżej prawa wynikające z przepisów:

• Zgromadzenie wspólników i prawo głosu

Jak wspomniałam już wcześniej, prawo głosu posiada każdy ze wspólników, a ich ilość rośnie wraz z ilością udziałów (art. 242 k.s.h.). I tak, jeden udział = jeden głos. Umowa spółki może stanowić inaczej i przyznać prawo do trzech głosów na jeden udział.

Wspólnik może zostać wyłączony z głosowania osobiście, przez pełnomocnika oraz jako pełnomocnik w przypadku uchwał dotyczących sporu pomiędzy nim a spółką, zwolnienia ze zobowiązania, jakie zaciągnął wobec spółki, a także dotyczących odpowiedzialności wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu (art. 244 k.s.h.).

W imieniu wspólnika w zgromadzeniu oraz głosowaniu może może brać udział pełnomocnik na podstawie udzielonego pisemnie pełnomocnictwa. Pełnomocnikiem nie może być członek zarządu i pracownik spółki. Może nim być za to inny wspólnik spółki, bądź inna osoba spełniająca wymagania wynikające z art. 95 i nast. kodeksu cywilnego. Przy czym pełnomocnik może jedynie uczestniczyć w zgromadzeniu, ale nie musi głosować.

• Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników

Wspólnik ma prawo zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników oraz umieszczenia spraw w porządku obrad najbliższego zgromadzenia, jeżeli dysponuje co najmniej 1/10 kapitału zakładowego (art. 236 k.s.h.). Poza tym umowa spółki może nadać takie uprawnienie wybranym wspólnikom.

• Udział w zysku

Wspólnicy mają prawo, na podstawie art. 191 § 1 k.s.h., do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału na mocy uchwały zgromadzenia wspólników.

• Pierwszeństwo objęcia nowych udziałów

W przypadku podjęcia decyzji o podwyższeniu kapitału zakładowego, wspólnicy mogą zdecydować, czy obejmą nowe udziały, czy też dopuszczą nowych wspólników (art. 258 § 1 k.s.h.). Przepisy chronią w ten sposób udziały wspólników przed osobami trzecimi. Umowa spółki może jednak to prawo ograniczyć.

• Kontrola rachunkowości i działalności spółki

Udziałowcy reprezentujący minimum 1/10 kapitału zakładowego mogą żądać wyznaczenia przez sąd rejestrowy biegłego rewidenta, który zbada działalność oraz rachunkowość spółki (art. 223 k.s.h.)

• Uprawnienia kontrolne

Prawo indywidualnej kontroli przysługuje każdemu wspólnikowi na podstawie art. 212 k.s.h. Przepisy nie precyzują zakresu dokumentów, jakie mogą być kontrolowane, przyjmuje się więc, że wspólnik ma dostęp do wszystkich, nawet poufnych dokumentów. Możliwe jest tworzenie notatek, czy kserokopii.

W przypadku powołania rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, prawo kontroli wspólników może zostać ograniczone lub wyłączone. Warunkiem jest wyraźny zapis w umowie. Wyłączenie lub ograniczenie nie może być stosowane wobec wybranych wspólników.

• Dochodzenie naprawienia szkody

Instytucja actio pro socio służy ochronie interesów wspólników w przypadku bezczynności organów spółki. Każdy wspólnik może wnieść pozew o naprawienie szkody wyrządzonej spółce, jeżeli przez rok od momentu ujawnienia czynu powództwo nie zostało wytoczone przez tę spółkę wytoczone (art. 295 k.s.h.).

• Rozwiązanie spółki

Art. 271 pkt 1 k.s.h. przewiduje, że sąd może orzec rozwiązanie spółki na podstawie żądania złożonego przez wspólnika. Prawo złożenia takiego wniosku przysługuje każdemu wspólnikowi bez względu na wartość posiadanych udziałów. Wniosek musi być odpowiednio uzasadniony. Podstawą rozwiązania spółki może być brak możliwości osiągnięcia celu wyznaczonego przez spółkę, wygaśnięcie lub utrata koncesji lub licencji, czy brak możliwość podjęcia decyzji przez zarząd przez trwałe konflikty wśród jego członków.

Udziałowcy niebędący członkami zarządu nie mogą natomiast reprezentować spółki i nie mają wpływu na jej bieżącą działalność. Wyjątkiem są czynności wymagające uchwały zgromadzenia wspólników.

Kodeks spółek handlowych jest dość ciężkim orzechem do zgryzienia. Jeżeli jednak chodzi o ochronę interesów, warto wiedzieć na czym się stoi. Zanim zdecydujesz się złożyć podpis, zachęcam do przejrzenia Kodeksu:

http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20000941037