Wspólnik, który posiada udziały w spółce, może chcieć je ograniczyć lub całkowicie z nich zrezygnować. Jedną z możliwości jakie posiada by tego dokonać, jest umorzenie udziałów w spółce z o.o. Udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością mogą zostać umorzone po wpisie spółki do rejestru, jednak tylko wtedy, gdy umowa spółki posiada odpowiedni zapis.

Wspólnik spółki przestaje być jej udziałowcem w momencie, gdy zostaną umorzone wszystkie jego  udziały . Jeśli wyrazi zgodę na to, by umorzenie nastąpiło bez wynagrodzenia, to dla celów podatku dochodowego nie uzyska on przychodu. Przychód powstaje wówczas, gdy umorzenie następuje za wynagrodzeniem.

Cel umorzenia udziałów spółki z o.o.

Ze względu na zakres funkcjonowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, pobudki skłaniające wspólników do umorzenia udziałów można podzielić na :

• cele związane z majątkiem spółki:
  • wyrównanie straty bilansowej,
  • stopniowa likwidacja przedsiębiorstwa.
• cele związane ze strukturą korporacyjną spółki:
  • dobrowolne ustąpienie wspólnika, bez potrzeby zbywania udziałów,
  • zapobieganie niepożądanym zmianom osobowym w spółce,
  • zastosowanie wobec wspólnika sankcji organizacyjnej,
  • wykluczenie wspólnika ze spółki.

Umorzenie udziałów według Kodeksu spółek handlowych

Kodeks spółek handlowych nie zawiera definicji umorzenia. Określa natomiast warunki, sposób i tryb umorzenia i przewiduje trzy możliwości jak tego dokonać:

• dobrowolne – odbywa się za zgodą udziałowca;
• przymusowe – odbywa się bez zgody udziałowca na podstawie uchwały wspólników, zgodnie z przesłankami i trybem określonym w umowie spółki;
• automatyczne (warunkowe) – dochodzi do skutku w przypadku zaistnienia określonych w umowie spółki zdarzeń, bez powzięcia uchwały zgromadzenia wspólników.

Przebieg procedury umorzenia

Niezależnie od tego jakie umorzenie zostanie zastosowane w spółce, to zarząd jest organem odpowiedzialnym za prawidłowy przebieg całej procedury. Musi posiadać wszystkie potrzebne do przeprowadzenia umorzenia informacje, takie jak odpowiedzi na pytania:

• Czy umorzenie będzie odpłatne, i jeśli tak, to jakie będzie źródło jego finansowania?
• Czy będzie to czysty zysk, czy jednak zostaną uwolnione środki na skutek obniżenia kapitału zakładowego?

Jeśli umorzenie zostanie dokonane odpłatnie, nie ma konieczności zmniejszania kapitału zakładowego, a więc i wprowadzania zmian w umowie spółki. Wysokość kapitału zakładowego pozostaje więc bez zmian. Należy jednak pamiętać, że po umorzeniu udziałów ich suma jest niższa niż wysokość kapitału zakładowego. Spółka, która dokonuje umorzenia z czystego zysku nie ma obowiązku dostosowania wartości udziałów, tak aby ich suma nominalna odpowiadała wysokości kapitału zakładowego.

W drugim przypadku natomiast procedura jest dużo dłuższa i wymagająca zdecydowanie większego zaangażowania. W takiej sytuacji należy zachować wymogi przewidziane dla zmiany umowy spółki. Wiąże się to z koniecznością zaprotokołowania przez notariusza uchwały wspólników w przypadku w razie umorzenia dobrowolnego i przymusowego bądź oświadczenia wszystkich członków zarządu w przypadku umorzenia automatycznego.

Istnieje również wymóg tzw. postępowania konwokacyjnego określonego w art. 264 § 1 Kodeksu spółek handlowych, co znacznie wydłuża całą procedurę. Jego zadaniem jest m. in. Ochrona wierzycieli.