Podatek od czynności cywilnoprawnych obejmuje niektóre czynności w obrocie gospodarczym. Regulowany jest ustawą o podatku od czynności cywilnoprawnych z dnia 9 września 2000 roku. Jakie są przedmioty opodatkowania, kto i kiedy ponosi koszty?

Opodatkowaniu podlegają:

• czynności cywilnoprawne:
  – umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,- umowy pożyczki, pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,- umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,- umowy dożywocia,

  – umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat,

  – ustanowienie hipoteki,

  – ustanowienie odpłatnego użytkowania (w tym nieprawidłowego) oraz odpłatnej służebności,

  – umowy depozytu nieprawidłowego,

  – umowy spółki

• zmiany ww. umów, jeżeli powodują podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych,
• orzeczenia sądów i ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak podlegające opodatkowaniu czynności cywilnoprawne.

Podatek ciąży na jednej lub na obu stronach umowy w zależności od czynności. W przypadku umów sprzedaży koszty podatku ponosi kupujący, przy ustanowieniu hipoteki – składający oświadczenie woli o ustanowieniu hipoteki, przy umowie pożyczki – biorący pożyczkę, a przy umowie spółki cywilnej wszystkie strony zawierające umowę.

Szczegółowe regulacje znajdują się w Ustawie.

Stawki PCC

• Od umowy sprzedaży

– nieruchomości, ruchomości, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2%,

– innych praw majątkowych – 1%.

• Od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego– 2%.
• Od umów o dział spadku, dożywocia, zamiany, o zniesienie współwłasności oraz darowizny:

– przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2%,

– przy przeniesieniu własności innych praw majątkowych – 1%.

• Od ustanowienia hipoteki

– na zabezpieczenie wierzytelności istniejących, od kwoty zabezpieczonej wierzytelności – 0,1%,

– na zabezpieczenie wierzytelności istniejących o nieustalonej wartości – 19 zł.

• Od umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności– 1%.
• Od umowy spółki – 0,5%.

W przypadku, gdy przedmiot opodatkowania jest objęty różnymi stawkami, przyjmuje się najwyższą stawkę.

Zwolnienia

Przepisy przewidują szereg zwolnień z obowiązku podatkowego.

Zwolnieniom podmiotowym podlegają:

• państwa obce, ich przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i siły zbrojne, międzynarodowe organizacje i instytucje oraz ich oddziały i przedstawicielstwa, korzystające na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych z przywilejów i immunitetów, a także członków ich personelu i inne osoby zrównane z nimi, jeżeli nie są one obywatelami polskimi i nie mają miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – pod warunkiem wzajemności;
• organizacje pożytku publicznego, jeżeli dokonają czynności cywilnoprawnych wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
• jednostki samorządu terytorialnego;
• Skarb Państwa;
• osoby nabywające na potrzeby własne sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe, zaliczone, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do grupy osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez względu na rodzaj schorzenia, oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu;
• Agencja Rezerw Materiałowych.

Zwolnieniom przedmiotowym podlegają:

• sprzedaż walut obcych;
• przeniesienie własności nieruchomości lub ich części, wraz z częściami składowymi, z wyjątkiem budynków mieszkalnych lub ich części znajdujących się na obszarze miast, w drodze umów sprzedaży, dożywocia, zamiany (do wysokości wartości rynkowej), darowizny (w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy), o dział spadku, o zniesienie współwłasności (w części dotyczącej spłat lub dopłat);
• sprzedaż nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym, jeżeli nabywcą jest były właściciel (wieczysty użytkownik):

– nieruchomości wywłaszczonej, któremu przyznano odszkodowanie, a nie przyznano nieruchomości zamiennej,

– nieruchomości sprzedanej na cele publiczne określone w przepisach o gospodarce nieruchomościami, który w razie wywłaszczenia spełniałby warunki do przyznania nieruchomości zamiennej,

– nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego, wykupionych na podstawie przepisów o ochronie i kształtowaniu środowiska;

• sprzedaż budynku mieszkalnego lub jego części, lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym, jeżeli następuje ona w wykonaniu lub w związku z wielostronną umową o zamianie budynku lub praw do lokalu lub w celu uzyskania w zamian spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu albo budynku mieszkalnego lub jego części, zajmowanego przez nabywcę na podstawie umowy najmu;
• sprzedaż rzeczy ruchomych, jeżeli podstawa opodatkowania nie przekracza 1 000 zł;
• sprzedaż bonów i obligacji skarbowych;
• sprzedaż bonów pieniężnych Narodowego Banku Polskiego;
• sprzedaż praw majątkowych, będących instrumentami finansowymi w określonych przypadkach;
• sprzedaż towarów giełdowych na giełdach towarowych;
• zbycie akcji i udziałów przez Bank Gospodarstwa Krajowego na podstawie ustawy z dnia 28 października 2002 r. o Funduszu Żeglugi Śródlądowej i Funduszu Rezerwowym (Dz. U. Nr 199, poz. 1672);
• pożyczki udzielane przez przedsiębiorców niemających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedziby lub zarządu;
• umowy spółki i ich zmiany w określonych przypadkach;
• ustanowienie hipotek w określonych przypadkach;
• sprzedaż nieruchomości dokonaną w ramach realizacji prawa do rekompensaty w rozumieniu ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

Zwolnieniom szczególnym wynikającym z innych aktów prawnych podlegają:

• podmioty prowadzące zakłady pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej, u którego wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi co najmniej 30% niewidomych lub psychicznie chorych albo upośledzonych umysłowo zaliczonych do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności w zakresie działalności tego zakładu;
• kościelne osoby prawne w zakresie nabywania i zbywania rzeczy i praw majątkowych w drodze czynności prawnych, jeżeli ich przedmiotem są rzeczy i prawa nie przeznaczone do działalności gospodarczej, sprowadzane z zagranicy maszyny, urządzenia i materiały poligraficzne oraz papier.

Zwrot podatku

Podatek, zgodnie z art.11 ustawy, może podlegać zwrotowi, jeżeli:

• uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli;
• nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej;
• spółka nie została zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców lub wysokość kapitału zakładowego spółki kapitałowej została zarejestrowana w kwocie niższej niż określała umowa spółki;
• podwyższenie kapitału zakładowego spółki nie zostanie zarejestrowane lub zostanie zarejestrowane w wysokości niższej niż określona w uchwale;
• nie dokonano wpisu hipoteki do księgi wieczystej.

Uwaga! Podatek nie podlega zwrotowi po upływie 5 lat od końca roku, w którym została dokonana opłata.

Termin płatności

Zapłata powinna nastąpić najpóźniej 14 dni od daty powstania obowiązku podatkowego. Deklaracje składa się we właściwym urzędzie skarbowym.

Podatnik jest zwolniony z obowiązku składania PCC-3, kiedy czynności wymagały sporządzenia aktu notarialnego. Wówczas to notariusz jest płatnikiem składającym PCC-2.