Temat dochodzenia zobowiązań nie jest prosty. Prawo pozwala dłużnikom spać spokojnie, jeżeli wierzyciel nie upomina się o swoje należności. Dlaczego tak się dzieje i co powinien wiedzieć każdy przedsiębiorca? Przedawnienie długu – podajemy wszystkie przydatne informacje na ten temat.
Kogo dotyczy?
Przedsiębiorcy, którzy natrafili na kontrahenta zalegającego z płatnościami, mogą ubiegać się o uregulowanie długu. Lecz tak naprawdę to od nich zależy, czy należności zostaną im zwrócone. Nie ma instytucji, które uregulują sprawy same z siebie, a sami dłużnicy w większości przypadków będą tylko czekać na przedawnienie. Wychodzi na to, że każdy przedsiębiorca powinien po prostu pilnować swoich spraw. Prawo umożliwia dochodzenie roszczeń, ale też ustala terminy, po upływie których nic już nie można zrobić.
Co jest przedmiotem przedawnienia?
Przedawnieniu ulegają wyłącznie majątkowe roszczenia cywilnoprawne. Wyjątkami są roszczenia windykacyjne oraz negatoryjne dotyczące nieruchomości, a także roszczenia o zniesienie współwłasności. Roszczenia niemajątkowe służące zaspokojeniu interesów o charakterze osobistym również nie ulegają przedawnieniu.
Ponadto, żadna umowa pomiędzy kontrahentami nie może wyłączyć przepisów regulujących przedawnienie. W każdym przypadku obowiązują one bezwzględnie wobec wszystkich.
Od jakiego momentu mamy do czynienia z przedawnieniem?
Termin przedawnienia biegnie od dnia, w którym stało się ono wymagalne. Jest to moment, od którego możemy prawnie domagać się wykonania umowy: spłaty długu czy wydania towaru. Ostateczny dzień na wykonanie umowy może być w niej zawarty i jest to najlepsza i najbezpieczniejsza forma. Jeżeli nie ma takich zapisów, termin przedawnienie rozpoczyna się od momentu wezwania dłużnika do spełnienia zobowiązania. Można to zrobić w dowolnej formie, jednak należy pamiętać, że w przypadku sporu sądowego, kluczowe będzie udowodnienie takiego wezwania. Wysyłane pisma powinny być zawierać potwierdzenie nadania, a dostarczone osobiście – potwierdzenie odbioru na kopii.
Jeżeli jednak wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonych czynności, termin rozpoczyna się od dnia, w którym stałoby się ono wymagalne, gdyby wierzyciel podjął czynności w możliwie najwcześniejszym terminie, np. dostarczenie terminowej faktury.
Termin przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się w momencie, w którym osoba, przeciwko której przysługuje roszczenie, nie zastosowała się do jego treści.
Terminy przedawnienia
Terminem ogólnym jest okres 10 lat od dnia rozpoczęcia przedawnienia. Niektóre okresy przedawnień zostały skrócone zależnie od rodzaju zobowiązania. Przykładowe terminy:
- 3 lata
- Roszczenia z umowy ubezpieczenia,
- Roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej,
- Roszczenia o odsetki,
- Roszczenia o zwrot z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia,
- Roszczenia z tytułu przewidzianej w umowie kary umownej,
- Roszczenia z tytułu niezapłaconej lub niezwróconej zaliczki, kaucji oraz przedpłaty.
- 2 lata
- Roszczenia z tytułu sprzedaży (nieuregulowanych faktur, odsetek),
- Roszczenia z umowy o dzieło od dnia, w którym dzieło zostało lub powinno zostać oddane,
- Roszczenia z umowy zlecenia o wynagrodzenie za spełnienie umowy.
- 1 rok
- Roszczenia z umowy spedycji,
- Roszczenia z tytułu obowiązku naprawienia uszkodzonych rzeczy przez najemcę,
- Roszczenia z tytułu zwrotu nakładów za użytkowane rzeczy przez wynajmującego.
Przerwanie i zawieszenie biegu przedawnienia
Wierzyciel ma możliwość niedopuszczenia do przedawnienia. Można doprowadzić do przerwania jego biegu, po którym termin przedawnienia rozpoczyna się na nowo. Należy to jednak zrobić zanim termin przedawnienia minie. Sytuacje, w których przerywa się bieg:
- Uznanie długu przez dłużnika,
- Wniesienie sprawy do sądu,
- Wszczęcie mediacji.
Przedawnienie może zostać zawieszone, gdy wierzyciel z przyczyn niezależnych nie jest w stanie dochodzić roszczeń przed sądem lub innym powołanym organem. Zawieszenie następuje na okres trwania przeszkód, po czym zostaje wznowione.
Kiedy można uchylić się od zapłaty?
Dłużnik jest zobowiązany podnieść zarzut przedawnienia przed Sądem, również w przypadku, gdy termin przedawnienia minął. Może również zrzec się korzystania z zarzutu przedawnienia, ale nie wcześniej, niż przed upływem jego terminu.
Należy pamiętać, że nawet przedawnione roszczenie nie wygasa, tylko staje się roszczeniem niezupełnym. Nie można go wyegzekwować ani dochodzić w sądzie. Z racji tego, że nadal istnieje, dłużnik może spełnić je dobrowolnie.
Przedawnienie regulują artykuły 117-125 Kodeksu cywilnego. Każdy przedsiębiorca powinien znać te przepisy, bo tylko wtedy będzie mógł skutecznie egzekwować należności. W przypadku, gdy po kliku latach odkryje niezapłacone faktury, może być już za późno. Warto również zrobić rozeznanie i zorientować się, czy kontrahent jest wiarygodny i wypłacalny.