Zarząd w spółce kapitałowej wydaje się być jednym z najważniejszych organów. Czy zarząd rzeczywiście „zarządza” spółką kapitałową? Jakie są jego kompetencje? Kto może być członkiem zarządu? Poniżej odpowiedzi, na wszystkie zadane pytania.

Spółkami kapitałowymi w polskim prawie są spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne. Szczegółowe kompetencje zarządu określa Kodeks Spółek Handlowych, odpowiednio: art. 201 – 211 dla spółek z o.o. oraz art. 368 – 380 dla spółek akcyjnych.

Wyszukując informacji o organach spółek, często znajdujemy odniesienie do organów władzy państwowej. Stąd zarząd ma sprawować władzę wykonawczą. Czy takie porównanie jest słuszne? Nie do końca. Zarząd spółki kapitałowej pełni rolę reprezentacyjną i prowadzi jej sprawy. Samo określenie „zarząd” brzmi dość doniośle i może wprowadzać w błąd. Dlatego pamiętajmy, że spółki nie są zbudowane hierarchiczne. Dla przykładu, co z radą nadzorczą? Czy jej kompetencje są większe? Na pewno są inne. Rada nadzorcza i zarząd zajmują się swoimi sprawami i w teorii nie wchodzą sobie w drogę (art. 375¹ KSH).

Przejdźmy zatem do poszczególnych punktów. Sytuacja prezentuje się podobnie dla spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnych. Rozdzielę je jednak, żeby uniknąć błędów w pojęciach.

1. Członkowie zarządu, ich powoływanie i odwoływanie

• Spółka z o.o.

Zarząd składa się z jednego albo kilku członków. Mogą być nimi wspólnicy spółki lub osoby „z zewnątrz” nieposiadające żadnych udziałów. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, członkowie są powoływani i odwoływani uchwałą wspólników. Członka zarządu można odwołać w dowolnym momencie, chyba że umowa spółki ogranicza takie prawo. Odwołanie nie pozbawia roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego z tytułu pełnionej funkcji. Jeżeli nie uchwalono inaczej, odwołana osoba musi złożyć wyjaśnienia w celu sporządzenia sprawozdania z działalności spółki i sprawozdania finansowego za okres swojej działalności. Mandat członka zarządu wygasa samoistnie w następujących przypadkach:

– z dniem zatwierdzenia przez zgromadzenie wspólników sprawozdania finansowego za pierwszy rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu, chyba że umowa stanowi inaczej,

– w przypadku powołania na okres dłuższy niż rok, z dniem zatwierdzenia przez zgromadzenie sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy, chyba że umowa spółki stanowi inaczej,

– jeżeli członkowie zarządu powoływani są na okres wspólnej kadencji, mandat członka powołanego przed upływem danej kadencji wygasa równocześnie z mandatami pozostałych, chyba że umowa stanowi inaczej,

– na skutek odwołania, rezygnacji albo śmierci.

W przypadku rezygnacji, stosuje się o wypowiedzeniu zlecenia przez zleceniobiorcę.

• Spółka akcyjna

Zarząd stanowi jeden albo większa liczba członków i mogą być nimi zarówno akcjonariusze, jak i osoby spoza ich grona. Jeżeli statut nie stanowi inaczej, członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza. Decyzja co do odwołania lub zawieszenia może być podejmowana również przez walne zgromadzenie. Jeżeli akt odwołania nie stanowi inaczej, wymaga się złożenia wyjaśnień w celu przygotowania sprawozdań obejmujących okres pełnionej funkcji. Odwołany utrzymuje prawo roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego z tytułu pełnienia funkcji członka zarządu. Mandat traci ważność:

– po upływie pięcioletniej kadencji. Ponowne powołania mogą nastąpić nie wcześniej niż na rok przed upływem kadencji bieżącej na okres nie dłuższy niż pięć lat każda. W tym czasie statut spółki może ustanowić częściowe odnowienie zarządu poprzez kolejne ustępowanie części członków zarządu, losowanie, starszeństwo wyboru albo w inny sposób,

– w przypadku, gdy statut przewiduje powołanie zarządu na okres wspólnej kadencji, mandat członka zarządu, powołanego przed upływem danej kadencji, wygasa równocześnie z pozostałymi mandatami,

– z dniem zatwierdzenia przez walne zgromadzenie sprawozdania finansowego za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu,

– na skutek rezygnacji, odwołania albo śmierci.

W przypadku rezygnacji, stosuje się o wypowiedzeniu zlecenia przez przyjmującego.

2. Prezes zarządu

Prawo niewiele mówi o funkcji prezesa. Prezes jest więc takim samym członkiem zarządu jak każdy inny i nie posiada odrębnego statusu prawnego. Sposób powoływania określa umowa lub statut spółki. W przypadkach określonych w kodeksie handlowym, statut / umowa spółki może nadawać prezesowi szczególne uprawnienia. Chodzi o sprawy czysto techniczne, głownie o pilnowanie porządku obrad, przewodniczenie, udzielanie głosu i tym podobne.

3. Reprezentacja spółki

Każdy z członków zarządu posiada prawo do prowadzenia spraw i reprezentowania spółki w czynnościach sądowych i pozasądowych. Prawo to nie może zostać ograniczone ze skutkiem prawnych wobec osób trzecich.

Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania spółki określony jest w umowie / statucie. Jeżeli jednak dany dokument nie zawiera takich zapisów, wymaga się, aby oświadczenia w imieniu spółki składało dwóch członków zarządu albo jeden członek zarządu wraz z prokurentem.

4. Wynagrodzenie

• Spółka z o.o.

Zasady wynagradzania członków zarządu, wysokość maksymalną wynagrodzeń, prawo do dodatkowych świadczeń może ustalać uchwała wspólników. Natomiast wynagrodzenie zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub innej określa organ powołany uchwałą zgromadzenia do zawarcia tej umowy.

• Spółka akcyjna

Zasady wynagradzania członków zarządu, wysokość maksymalną wynagrodzeń, prawo do dodatkowych świadczeń może ustalać walne zgromadzenie. Zgromadzenie może upoważnić radę nadzorczą do ustalenia, czy członkowie zarządu mają również prawo do określonego udziału w rocznym zysku spółki.

5. Prawa obowiązki i ograniczenia

• Spółka z o.o.

Ograniczenia zarządu ustanawia umowa spółki, uchwały wspólników (jeśli umowa nie stanowi inaczej) oraz Kodeks Spółek Handlowych:

– każdy członek zarządu ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki,

– każdy członek zarządu może prowadzić sprawy nieprzekraczające zwykłych czynności spółki bez uchwały zarządu,

– jeżeli w powyższym przypadku sprawa wykracza poza zakres zwykłych czynności spółki lub przynajmniej jeden z członków zarządu sprzeciwi się jej przeprowadzenia, wymaga się uprzedniej uchwały zarządu,

– powołanie prokurenta wymaga zgody każdego z członków zarządu,

– każdy członek zarządu może odwołać prokurę,

– uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów i tylko wtedy, gdy wszyscy członkowie zostali prawidłowo powiadomieni o posiedzeniu zarządu,

– w przypadku równości głosów, umowa spółki może nadawać decydujący głos prezesowi zarządu oraz przyznawać mu określone uprawnienia w zakresie kierowania pracami zarządu,

– w przypadku, gdy umowa spółki została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, podjęcie uchwały o ustanowieniu prokury oraz zmianie adresu siedziby spółki może nastąpić przy wykorzystaniu wzorca uchwały opatrzonego podpisami elektronicznymi albo podpisami potwierdzonymi profilem ePUAP.

• Spółka akcyjna

Zarząd podlega ograniczeniom ustanowionym w statucie, regulaminie zarządu, w uchwałach rady nadzorczej i walnego zgromadzenia oraz określonym w Kodeksie:

– uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów i tylko wtedy, gdy wszyscy członkowie zostali prawidłowo powiadomieni o posiedzeniu zarządu. Ponadto, uchwały muszą być protokołowane,

– w przypadku równości głosów, statut spółki może nadawać decydujący głos prezesowi zarządu oraz przyznawać mu określone uprawnienia w zakresie kierowania pracami zarządu,

– zarząd może uchwalić swój regulamin, jeżeli statut nie przyznaje prawa do uchwalenia lub zatwierdzenia takiego regulaminu radzie nadzorczej lub walnemu zgromadzeniu,

– powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków,

– każdy członek zarządu może odwołać prokurę.

Członek zarządu spółki kapitałowej nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik czy członek organu. Nie może także brać udziału w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania przynajmniej jednego członka zarządu. Zgody może udzielić organ uprawniony do powołania zarządu, chyba że umowa stanowi inaczej.