Określenia często używane zamiennie, w rzeczywistości oznaczają zupełnie coś innego. Czy prokura to pewnego rodzaju pełnomocnictwo? A czy pełnomocnictwo jest przedstawicielstwem? Sprawdź, co wyróżnia poszczególne instytucje i kiedy należy stosować odpowiednie ich nazwy.

Definicja

Pełnomocnictwo jest upoważnieniem udzielonym przez mocodawcę mającego pełną zdolność do czynności prawnych, do dokonywania w jego imieniu określonych w treści pełnomocnictwa czynności prawnych. Pełnomocnikiem może być każda osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych (w tym nawet ograniczoną), jak i osoba prawna.

Prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa udzielanym w celu wyłącznie przez osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych podlegające wpisowi do KRS. Prokurentem może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, w tym wspólnik spółki handlowej. Prokurent jest upoważniony do dokonywania sądowych i pozasądowych czynności związanych z prowadzeniem danego przedsiębiorstwa.

Przedstawicielstwo jest instytucją prawa cywilnego. Przedstawicielstwo jest czynnością prawną dokonywaną w imieniu osoby reprezentowanej, pociągającą za sobą bezpośrednie dla niej skutki. Przedstawicielstwo ustawowe dotyczy osób prywatnych (np. reprezentowanie małoletnich przez ich rodziców). Natomiast udzielane na podstawie oświadczenia jest pełnomocnictwem.

Przedstawicielstwo dla osób fizycznych jest podmiotem utworzonym przez przedsiębiorcę w celu promocji produktów lub usług. Nie posiada osobowości prawnej. Przedstawiciel pełni funkcję reprezentacyjną i nie wykonuje konkretnej działalności. Więcej: Czym jest przedstawicielstwo przedsiębiorstwa?

W dalszej części skupimy się więc na samym pełnomocnictwie i prokurze.

Rodzaje i zakres obowiązków

Pełnomocnictwo

Pełnomocnicy mogą działać samodzielnie, wszyscy razem, bądź określona część z nich razem.

• Pełnomocnictwo ogólne

Obejmuje zakres bieżących czynności dokonywanych przez zwykły zarząd. Wymaga się zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

• Pełnomocnictwo szczególne

Udzielane w celu dokonania konkretnych, ważnych czynności prawnych wykraczających poza zwykły zarząd. Powinno być udzielone w tej samej formie, co dana czynność. Oznacza to, że jeżeli zawarcie jakiejś umowy wymaga się formy aktu notarialnego, pełnomocnictwo powinno również mieć formę aktu notarialnego.

• Pełnomocnictwo rodzajowe

Obejmuje określone czynności prawne, do których umocowany jest pełnomocnik. Spod pełnomocnictwa rodzajowego wyłączone są wszystkie czynności, co do których wymaga się pełnomocnictwa szczególnego. Również w tym przypadku wymaga się zachowania tej samej formy, jakiej wymaga dana czynność.

Ograniczenie zdolności do czynności prawnych pełnomocnika nie ma wpływu na ważność dokonanych przez niego czynności.

Prokura

Prokura powinna zostać udzielona na piśmie pod rygorem nieważności.

Prokurent dokonuje czynności sądowych i pozasądowych w zakresie prowadzenia przedsiębiorstwa, za wyjątkiem zbycia przedsiębiorstwa, zbycia nieruchomości, czynności oddającej przedsiębiorstwo do czasowego korzystania. Ponadto, prokura oddziałowa może ograniczać zakres jej działania do czynności związanych wyłącznie z danym oddziałem.

• Prokura samodzielna

Prokurent może działać samodzielnie.

• Prokura łączna

Wymaga się współdziałania co najmniej dwóch prokurentów.

• Prokura łączna niewłaściwa

Od stycznia 2017 dopuszczalna jest prokura łączna niewłaściwa. Oznacza to, że prokurent może działać z członkiem zarządu lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentacji spółki.

Powołanie, odwołanie i wygaśnięcie

Pełnomocnictwo

Forma powołania pełnomocnika uzależniona jest od rodzaju pełnomocnictwa.

Pełnomocnictwo musi zostać udzielone przez osoby uprawnione do reprezentowania danego podmiotu zgodnie z zasadami reprezentacji. W sytuacji, gdy do reprezentowania spółki upoważniony jest każdy członek zarządu samodzielnie – każdy członek zarządu może powołać pełnomocnika. Natomiast, jeżeli mamy do czynienia z reprezentacją zbiorową, pełnomocnictwo musi zostać ustanowione przez wszystkie osoby uprawnione do reprezentacji łącznie.

Pełnomocnictwo może zostać odwołane w każdym czasie. Ponadto, wygasa w określonych okolicznościach:

• wskutek okoliczności określonych w pełnomocnictwie, np. wykonanie danej czynności;
• w momencie śmierci pełnomocnika lub mocodawcy, chyba że z uzasadnionych przyczyn w pełnomocnictwie ustalono inaczej;
• zrzeczenia się pełnomocnictwa;
• likwidacji przedsiębiorstwa.

Po wygaśnięciu pełnomocnictwa, dokument powinien zostać zwrócony mocodawcy i żądać odpisu z zaznaczeniem wygaśnięcia.

Pełnomocnik może ustanowić innego pełnomocnika, jeżeli zdolność taka jasno wynika z jego kompetencji.

Prokura

Do ustanowienia prokury zastrzeżono formę pisemną pod rygorem nieważności. Ponadto, wymaga się wpisu prokury do KRS. Jest to czynność deklaratoryjna – nie wpływa na ważność prokury, a jedynie ją potwierdza. Co nie oznacza, że prawo zwalnia z tego obowiązku. W zgłoszeniu należy określić rodzaj oraz sposób wykonywania (w przypadku prokury łącznej).

Ustanowienie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu (w spółkach kapitałowych) albo wszystkich wspólników prowadzących sprawy spółki (w spółkach osobowych). Umowa bądź statut mogą stanowić inaczej i udzielać takiego prawa np. wybranym wspólnikom, czy radzie nadzorczej.

Prokura może zostać odwołana w każdym czasie. Wygasa samoistnie w przypadku:

• wykreślenia przedsiębiorstwa z rejestru, upadłości, likwidacji oraz przekształcenia,
• w momencie śmierci prokurenta.

Wygaśnięcie prokury należy zgłosić do rejestru. Wygaśnięcia nie powoduje śmierć przedsiębiorcy ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych.

Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich.

Prokurent może ustanowić dla mocodawcy pełnomocnika do poszczególnych czynności.